Yazar: Deniz Şavkay

Psikoloji dünyasında sıra dışı çalışmalarıyla tanınan Daryl Bem, özellikle sosyal psikoloji ve parapsikoloji alanındaki katkılarıyla dikkat çekmiştir. Kendi Kendini Algılama Teorisi (self-perception theory) ile bireylerin kendi tutumlarını nasıl şekillendirdiğine dair yeni bir bakış açısı sunan Bem, aynı zamanda bilim dünyasında tartışmalara yol açan duyusal öngörü (precognition) araştırmalarıyla da bilinir. Onun çalışmaları, psikolojinin hem klasik sosyal…

John Bargh, sosyal psikoloji alanında bilinçdışı süreçler ve otomatik davranışlar üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan önemli bir psikologdur. Özellikle bilinçdışı düşünce ve çevresel ipuçlarının insan davranışlarını nasıl şekillendirdiğine dair yaptığı araştırmalar, modern psikoloji literatüründe büyük yankı uyandırmıştır. Bargh, priming (hazırlanma etkisi) kavramı üzerinde durarak, insanların farkında olmadan belirli ipuçlarıyla yönlendirilebileceğini göstermiştir. Bunun yanı sıra, otomatik sosyal…

Carol Dweck, motivasyon ve öğrenme psikolojisi alanında yaptığı çalışmalarla tanınan Amerikalı bir psikologdur. En çok, bireylerin zekâ ve yetenek algılarının başarılarını nasıl etkilediğini açıklayan gelişim zihniyeti (growth mindset) ve sabit zihniyet (fixed mindset) teorisi ile bilinir. Stanford Üniversitesi’nde profesör olarak görev yapan Dweck, özellikle eğitim, iş hayatı ve kişisel gelişim alanlarında zihniyetin rolünü araştırarak, insanların…

Amos Tversky, bilişsel psikoloji ve davranışsal ekonomi alanlarında çığır açan çalışmalarıyla tanınan bir psikologdur. Daniel Kahneman ile birlikte yürüttüğü araştırmalar, insanların karar alma süreçlerinde sistematik hatalara ve bilişsel önyargılara eğilimli olduğunu göstermiştir. Özellikle Beklenti Teorisi ile klasik rasyonel karar verme modellerine meydan okumuş ve insanların risk algısının matematiksel beklentilerden nasıl saptığını ortaya koymuştur. Kayıptan kaçınma,…

Daniel Kahneman, modern psikoloji ve davranışsal ekonomi alanlarında çığır açan çalışmalarıyla tanınan bir bilim insanıdır. Kahneman, modern psikolojinin en etkili isimlerinden biri olarak, insan zihninin nasıl düşündüğünü ve karar verdiğini anlamamıza büyük katkılar sağlamıştır. Ekonomi alanında Nobel Ödülü kazanarak psikolojinin ekonomiyle nasıl kesiştiğini göstermiştir. Kahneman, insan davranışlarını şekillendiren bilişsel önyargılar ile sezgisel düşünme süreçlerini derinlemesine…

Robert Cialdini, sosyal psikoloji ve pazarlama alanlarında yaptığı çalışmalarla tanınan, özellikle ikna psikolojisi üzerine kapsamlı araştırmalar yapmış bir akademisyendir. İnsanların nasıl ikna edildiğini anlamaya yönelik çalışmaları, hem akademik dünyada hem de iş dünyasında büyük yankı uyandırmıştır. En bilinen eseri olan İknanın Psikolojisi (Influence: The Psychology of Persuasion), bireylerin karar alma süreçlerini etkileyen temel faktörleri ortaya…

Walter Mischel, kişilik psikolojisi alanında yaptığı devrim niteliğindeki çalışmalarıyla tanınan bir psikologdur. Özellikle, bireylerin davranışlarının yalnızca kalıcı kişilik özellikleriyle değil, içinde bulundukları durumlarla da şekillendiğini savunarak geleneksel kişilik kuramlarına meydan okumuştur. En bilinen çalışması olan Marshmallow Deneyi, çocukların öz-kontrol becerilerini ve bunun uzun vadeli yaşam başarılarıyla ilişkisini incelemiştir. Bilişsel-Afetif Kişilik Sistemi (CAPS) teorisiyle ise bireylerin…

Gordon Allport, modern kişilik psikolojisinin öncülerinden biri olarak kabul edilen Amerikalı bir psikologdur. İnsan kişiliğini anlamak için bireyin benzersiz özelliklerine odaklanan Allport, kişilik kuramları ve ön yargı üzerine yaptığı çalışmalarla psikoloji literatüründe önemli bir yer edinmiştir. Özellikle Kişilik (Trait) Kuramı, bireylerin kalıcı kişilik özelliklerine vurgu yaparak psikolojide yeni bir bakış açısı sunmuştur. Ayrıca dindarlık, sosyal…

Elliot Aronson, sosyal psikolojinin en etkili isimlerinden biri olarak kabul edilen, özellikle Jigsaw Öğrenme Tekniği ve bilişsel çelişki kuramına yaptığı katkılarla tanınan Amerikalı bir psikologdur. İnsan davranışlarını anlamaya yönelik çalışmalarıyla sosyal psikolojiye yön veren Aronson, bireylerin tutumlarını nasıl değiştirdiğini, ikna süreçlerini ve sosyal etkileşimleri derinlemesine incelemiştir. Eğitimde ayrımcılığı azaltmayı amaçlayan Jigsaw (Yap-Boz) Öğrenme Tekniği gibi…

Albert Bandura, psikoloji alanında devrim niteliğinde katkılar yapmış ve özellikle davranışın öğrenilme süreçlerini açıklayan kuramlarıyla tanınan bir psikologdur. Sosyal öğrenme teorisi (social learning theory) ve öz yeterlilik (self-efficacy) kavramlarıyla bireylerin çevrelerinden nasıl etkilendiğini, gözlem ve modelleme yoluyla nasıl yeni davranışlar öğrendiğini açıklamıştır. Özellikle Bobo Bebek Deneyi ile agresif davranışların sosyal öğrenme yoluyla nasıl aktarıldığını göstermiş ve…