İyimser insanlar daha mutlu, daha sağlıklı ve daha başarılı görünür. Ancak çoğu kişi bunun doğuştan gelen bir kişilik özelliği olduğunu düşünür. Martin Seligman’a göre ise durum farklıdır:
İyimserlik öğrenilebilir.
Öğrenilmiş İyimserlik (Learned Optimism) kitabı, bireyin olumsuz düşünce kalıplarını değiştirerek daha yapıcı, dayanıklı ve üretken bir yaşam sürmesinin yollarını anlatır.
Martin Seligman Kimdir?
Seligman, pozitif psikoloji hareketinin kurucusu olarak tanınır. 1960’lardan itibaren yaptığı deneylerde “öğrenilmiş çaresizlik” kavramını geliştirmiş, hayvanların ve insanların başarısızlık karşısında nasıl pes ettiğini göstermiştir. Daha sonra bu kavramı tersine çevirerek “öğrenilmiş iyimserlik” fikrini ortaya koymuştur.
Kitabın Temel Tezi
Kitabın ana mesajı şudur:
Olaylara bakış açımız, onların etkisinden daha önemlidir. Pesimist bir bakış açısı depresyon ve başarısızlığa yol açarken, iyimser bir bakış açısı mutluluk, sağlık ve başarıyı beraberinde getirir.
İyimserlik, bilinçli pratiklerle öğrenilebilir bir düşünce alışkanlığıdır.
Öğrenilmiş Çaresizlikten Öğrenilmiş İyimserliğe
Seligman’ın ünlü deneylerinde, hayvanlar kaçamayacaklarını düşündükleri şoklardan sonra artık fırsat verilse bile kaçmamayı öğrenmişti. Buna öğrenilmiş çaresizlik denir.
Aynı mekanizma insanlarda da görülür:
-
Sürekli başarısızlık yaşayan biri, denemekten vazgeçer.
-
Travmatik olaylar, kişinin hayat üzerinde kontrol duygusunu yok edebilir.
Seligman bu noktada çözüm sunar: İyimserlik de öğrenilebilir. İnsanlar olayları yeniden yorumlamayı öğrenerek çaresizlik yerine güçlenmeyi seçebilir.
Açıklama Tarzları: Pesimist ve İyimser Farkı
Seligman’a göre insanların olayları açıklama biçimi (explanatory style) onların ruh halini belirler.
-
Süreklilik (Permanence):
-
Pesimist: “Bu hep böyle gidecek.”
-
İyimser: “Bu sadece geçici bir durum.”
-
-
Kapsam (Pervasiveness):
-
Pesimist: “Her şey kötüye gidiyor.”
-
İyimser: “Bu sadece belli bir alanı etkiliyor.”
-
-
Kişiselleştirme (Personalization):
-
Pesimist: “Bu benim suçum.”
-
İyimser: “Bunda dışsal faktörlerin de payı var.”
-
Sonuç: İyimser insanlar başarısızlıkları geçici, sınırlı ve kontrol edilebilir görür; bu da daha dayanıklı olmalarını sağlar.
İyimserliğin Faydaları
Kitapta sunulan araştırmalar, iyimserliğin yaşamın pek çok alanında olumlu etkileri olduğunu gösterir:
-
Sağlık: İyimser insanlar bağışıklık sistemi açısından daha güçlüdür.
-
Başarı: İyimser sporcular ve öğrenciler, performanslarını daha hızlı toparlar.
-
Psikolojik dayanıklılık: Stres ve travmalardan sonra iyimser bireyler daha çabuk iyileşir.
-
Yaşam doyumu: İyimserlik uzun vadeli mutlulukla yakından ilişkilidir.
İyimserliği Öğrenmek: ABCDE Modeli
Seligman, iyimserliği geliştirmek için pratik bir yöntem sunar:
-
A – Adversity (Zorluk): Karşılaşılan olumsuz durum.
-
B – Belief (İnanç): Olay hakkındaki otomatik düşünce.
-
C – Consequence (Sonuç): Bu düşüncenin yarattığı duygu ve davranış.
-
D – Disputation (İtiraz): Olumsuz düşünceye meydan okumak.
-
E – Energization (Enerji): Daha yapıcı bir düşüncenin getirdiği yeni enerji.
Bu model, bireyin pesimist otomatik düşüncelerini sorgulayıp daha iyimser alternatifler geliştirmesine yardımcı olur.
Günlük Hayata Yansımalar
Öğrenilmiş İyimserlik yalnızca akademik bir eser değil, aynı zamanda pratik bir yaşam rehberidir:
-
İş hayatında: İyimser yöneticiler ekiplerine ilham verir, başarısızlıklar karşısında yılmaz.
-
Eğitimde: Öğrencilerin iyimser bakış açısı, sınav kaygısını azaltır ve performansı artırır.
-
İlişkilerde: İyimserlik, iletişimi ve bağları güçlendirir.
-
Kişisel gelişimde: Zorlukları fırsata çevirmek için zihinsel esneklik kazandırır.
Kitabın Önemi
Öğrenilmiş İyimserlik, psikoloji alanında çığır açan bir kitaptır. Çünkü:
-
Depresyon ve pesimizme karşı bilimsel bir çözüm sunar.
-
İyimserliği doğuştan gelen bir özellik değil, öğrenilebilir bir beceri olarak gösterir.
-
Günlük yaşamda uygulanabilecek somut teknikler içerir.
Eleştiriler
Kitap çok değerli olmakla birlikte bazı eleştiriler de almıştır:
-
İyimserlik her durumda faydalı olmayabilir; aşırı iyimserlik riskleri küçümsemeye yol açabilir.
-
Uygulanan egzersizlerin etkisi kişiden kişiye değişebilir.
Yine de, psikoloji literatüründe hem akademik hem popüler düzeyde en etkili eserlerden biri kabul edilmektedir.
Sonuç: İyimserlik Bir Seçimdir
Martin Seligman’ın Öğrenilmiş İyimserlik kitabı, insanın düşünce tarzını değiştirerek hayatını nasıl dönüştürebileceğini gösterir. Çaresizlik öğrenilebildiği gibi, iyimserlik de öğrenilebilir.
Sonuç olarak, daha mutlu, sağlıklı ve başarılı bir yaşamın kapıları, olayları nasıl yorumladığımızı değiştirmekten geçer.
Bir yanıt yazın